سفارش تبلیغ
صبا ویژن


عقلی و نقلی - .: ماهنامه دانشجویی حضور :.


*علامه مصباح یزدی
مساله عصمت انبیا از مسائل مهم کلامى است که در اکثر کتب کلام آمده است. متکلمان بر عصمت انبیا دلایل عقلى و نقلى متعددى ذکر کرده اند که برخى از آنها ذکر مى‏شود:
? دلایل عقلى بر عصمت انبیاء
نخستین دلیل عقلى بر لزوم عصمت انبیاء(ع) از ارتکاب گناهان این است که هدف اصلى از بعثت ایشان راهنمایى بشر بسوى حقایق و وظایفى است که خداى متعال براى انسان‏ها تعیین فرموده است و ایشان در حقیقت نمایندگان الهى در میان بشر هستند که باید دیگران را به راه راست، هدایت کنند. حال اگر چنین نمایندگان و سفیرانى پای‏بند به دستورات الهى نباشند و خودشان برخلاف محتواى رسالتشان عمل کنند، مردم رفتار ایشان را بیانى متناقض با گفتارشان تلقى مى‏کنند و دیگر به گفتارشان هم اعتماد لازم را پیدا نمى‏کنند و در نتیجه هدف از بعث ایشان بطور کامل تحقق نخواهد یافت. پس حکمت و لطف الهى اقتضا دارد که پیامبران افرادى پاک و معصوم از گناه باشند و حتى کار ناشایسته‏اى از روى سهو و نسیان هم از ایشان سر نزند تا مردم گمان نکنند که ادعاى سهو و نسیان را بهانه‏اى براى ارتکاب گناه قرار داده‏اند.
دومین دلیل عقلى بر عصمت انبیاء علیهم السلام این است که ایشان علاوه بر اینکه موظفند محتواى وحى و رسالت خود را به مردم ابلاغ کنند و راه راست را به ایشان نشان دهند همچنین وظیفه دارند که به تزکیه و تربیت مردم بپردازند و افراد مستعد را تا آخرین مرحله کمال انسانى برسانند. به دیگر سخن: ایشان علاوه بر وظیفه تعلیم و راهنمایى، وظیفه تربیت و راهبرى را نیز بر عهده دارند که هم تربیتى همگانى که شامل مستعدترین و برجسته‏ترین افراد جامعه نیز مى‏شود، و چنین مقامى در خور کسانى است که خودشان به عالی‏ترین مدارج کمال انسانى رسیده باشند و داراى کامل‏ترین ملکات نفسانى (ملکه عصمت) باشند.
افزون بر این، اساساً نقش رفتار مربى در تربیت دیگران بسى مهم‏تر از نقش گفتار اوست و کسى که از نظر رفتار، نقص‏ها و کمبودهایى داشته باشد گفتارش هم تاثیر مطلوب را نمى‏بخشد. پس هنگامى هدف الهى از بعثت پیامبران بعنوان مربیان جامعه، بطور کامل تحقق مى‏یابد که ایشان از هرگونه لغزشى در گفتار و کردارشان مصون باشند.

? دلایل نقلى بر عصمت انبیاء
1ـ قرآن کریم، گروهى از انسان‏ها را مخلص1 (= خالص شده براى خدا) نامیده است که حتى ابلیس هم طمعى در گمراه کردن ایشان نداشته و ندارد و در آنجا که سوگند یاد کرده که همه فرزندان آدم (ع) را گمراه کند مخلصین را استثنا کرده است. چنان‏که در آیه 82 و 83 از سوره ص از قول وى مى‏فرماید:»قال فبعزتک لاغوینهم اجمعین الاعبادک منهم المخلصین«. و بى شک، طمع نداشتن ابلیس در گمراهى ایشان بخاطر مصونیتى است که از گمراهى و آلودگى دارند و گرنه دشمنى وى شامل ایشان هم مى‏شود و در صورتى‏که امکان مى‏داشت هرگز دست از گمراه کردن ایشان بر نمى‏داشت. بنابراین عنوان»مخلص« مساوى با»معصوم« خواهد بود. و هر چند دلیلى بر اختصاص این صفت به انبیا (ع) نداریم، ولى بدون تردید شامل ایشان مى‏شود. چنان‏که قرآن کریم تعدادى از انبیا را از مخلصین شمرده و از جمله در آیه 45 و 46 از سوره ص مى‏فرماید:و اطاعت مطلق از ایشان در صورتى صحیح است که در راستاى اطاعت خدا باشد و پیروى از آنان منافاتى با اطاعت از خدا متعال نداشته باشد و گرنه امر به اطاعت مطلق از خداى متعال و اطاعت مطلق از کسانى که در معرض خطا و انحراف باشند موجب تناقض خواهد بود.»و اذکر عبدنا ابراهیم و اسحق و یعقوب اولى الایدى و الابصار. انا اخلصناهم بخالصه ذکرى الدار« و در آیه 51 از سوره مریم مى‏فرماید:»و اذکر فى الکتاب موسى انه کان مخلصاً و کان رسولا ً نبیاً« و نیز علت مصونیت حضرت یوسف (ع) را که در سخت‏ترین شرایط لغزش قرار گرفته بود مخلص بودن وى دانسته و در آیه 24 از سوره یوسف مى‏فرماید:‏»کذلک لنصرف عنه السو و الفحشا انه من عبادنا المخلصین«.
2ـ قرآن کریم، اطاعت پیامبران را بطور مطلق لازم دانسته و از جمله در آیه 63 از سوره نسا مى‏فرماید:»و ما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن الله« و اطاعت مطلق از ایشان در صورتى صحیح است که در راستاى اطاعت خدا باشد و پیروى از آنان منافاتى با اطاعت از خدا متعال نداشته باشد و گرنه امر به اطاعت مطلق از خداى متعال و اطاعت مطلق از کسانى که در معرض خطا و انحراف باشند موجب تناقض خواهد بود.
3ـ قرآن کریم، مناصب الهى را اختصاص به کسانى داده است که آلوده به‏»ظلم« نباشند و در پاسخ حضرت ابراهیم (ع) که منصب امامت را براى فرزندانش درخواست کرده بود مى‏فرماید:»لا ینال عهدى الظالمین«2 و مى‏دانیم که هر گناهى دست کم، ظلم به نفس مى‏باشد و هر گنه‏کارى در عرف قرآن کریم»ظالم« نامیده مى‏شود پس پیامبران یعنى صاحبان منصب الهى نبوت و رسالت هم منزه از هرگونه ظلم و گناهى خواهند بود.
از آیات دیگر و نیز از روایات فراوانى مى‏توان عصمت انبیا (ع) را استفاده کرد.
?
پی‏نوشت:
1. باید توجه داشت که مخلص (به فتح لام) غیر از مخلص (به کسر لام) است و اولى، دلالت دارد بر اینکه خدا شخص را خالص کرده است و معناى دومى این است که شخص اعمالش را با اخلاص انجام مى‏دهد.
2. سوره بقره، آیه 124.
منبع:
آموزش عقاید، ج 2، ص 42 ـ 36/ محمد تقى مصباح یزدى



نویسنده :« سردبیر » ساعت 3:0 عصر روز پنج شنبه 88 فروردین 20